Pal licho, jaka to była płeć, bo to, że to byli głównie mężczyźni, zapisani na kartach historii, podręczników do historii, to jest jeden temat – patriarchalny zresztą. Ale jeszcze gorsze wydaje mi się to, że tam jest przede wszystkim przemoc. Przemoc. I teraz, zobaczcie – na przykład ja, jako rodzic, mam taki dysonans. Bo najważniejsze rzeczy w dziejach ludzkości to masowe stosowanie przemocy. A ja mam być łagodna dla swoich dzieci i je wychowywać w pokojowy sposób. Ale właściwie, jak je wychowam w pokojowy sposób, to one przecież nic nie osiągną, bo osiąga się w ludzkości tylko przemocą. Jak mają w ważny sposób przeżyć swoje życie, będąc nastawionymi pokojowo, jeżeli potrzebne jest stosowanie przemocy? I bycie mężczyzną najlepiej. I powiem Wam, że czuję się teraz podobnie, odpalając jakiś program informacyjny, jak zaglądałam do tych podręczników historii w dzieciństwie. Ogólnie nie oglądam telewizji, ale od czasu do czasu mam taki zryw, że myślę sobie -a dobra włączę jakiś program informacyjny, żeby sprawdzić, co się dzieje na świecie.

I oczywiście, coś się dzieje głównie w polityce. Najczęściej jest to polityka i wypowiedzi polityków jakichś tam opcji politycznych, gdzie jest taka emocjonalna breja i jedni ludzie dowalają drugim. Upokarzają się, więc właściwie nadal jest to przemoc, tylko że psychiczna. Czyli w sumie to nic się nie zmieniło. Czuję wtedy taką ogromną niechęć, jakieś wręcz obrzydzenie. Nie chcę brać w tym udziału. Patrzenie na coś takiego jest dla mnie totalnie beznadziejne. Mnie to irytuje, denerwuje i odbiera mi spokój, więc staram się tego nie oglądać. I prawdopodobnie, gdyby w tych podręcznikach historii było więcej o kobietach, więcej o dzieciach, więcej o życiu w czasie pokoju – o codziennym życiu, co ci ludzie jedli, jak spali, co robili w wolnym czasie, jak pracowali, jakie tworzyli relacje, jak wyglądały ich rodziny, jak dbali o zdrowie, jak się ubierali, czyli takie zwyczajne rzeczy, które dotyczą każdego człowieka – to te podręczniki byłyby o wiele ciekawsze. Natomiast one mi się kojarzą tylko tak: jakby ująć w różne barwy to, co robią ludzie, to to, co robimy w stanie jakiejś wściekłości czy nienawiści, miałoby kolor krwisto czerwony – ten jeden kolor dominuje w dziejach ludzkości. Tylko krwista czerwień. Wylana krew. Całej reszty nie ma. A nudno jest czytać, patrząc tylko na jeden kolor, kiedy świat ma tyle barw. Prawdopodobnie dlatego moje myśli odpływały totalnie, gdy czytałam ten podręcznik historii, bo jakaś mucha, latająca po pokoju, była ciekawsza.

Dobrze – ale jak to się ma do Róży i Mariusza? Wróćmy tutaj pod toi toia. Jeśli jest to pierwszy odcinek, który czytasz, to wróć do odcinka 37. Tam jest opisana historia. Wstęp, kiedy wyruszają w góry. I zauważcie, że w całej tej historii Róży i Mariusza – nie tylko w tej części o toi toiu – charakterystyczne jest to, że on dominuje. Robi to, co chce. On ma więcej praw. Ma prawo również do takich przemocowych zachowań czy braku szacunku. Czyli on ma właściwie predyspozycje do tego, by zyskać chwałę i uznanie. Bo nie dość, że jest mężczyzną, to jeszcze wykorzystuje swoją przewagę nad Różą, która z kolei jest delikatna i uległa. I mimo tego, że przez tego Mariusza cierpi, nie pozwala sobie od niego odejść. Tutaj można zadać sobie pytanie – dlaczego ona nie odchodzi? Ale może warto zadać sobie pytanie – dlaczego ona miałaby nie pozwalać na zachowania z jego strony, które według odwiecznych przekazów zasługiwały właśnie na chwałę i uznanie? Dlaczego ona miałaby się na to nie zgodzić? Przecież musiałaby wtedy być odseparowana od ogólnych przekazów społecznych.

Mało tego. Weźmy jeszcze pod uwagę to, że z wojnami to nie było tak, że ziomki z ziomkami, czyli mężczyźni z mężczyznami, toczyli sobie jakieś walki honorowo, bijąc się między sobą i oszczędzając kobiety i dzieci. Tylko prawda jest taka, że w tych wojnach brali udział wszyscy, a masowe gwałty były zaplanowaną strategią wojenną, odkąd istnieją wojny. One były strategią wojenną – gwałciło się kobiety podbitych ludów. I one w rezultacie bardzo często rodziły dzieci z tych gwałtów. Czyli w tej całej męskiej przemocy nie było tak, że to była przemoc mężczyzn wobec innych mężczyzn i że oni bili się między sobą, bo tak sobie wymyślili. Tylko była w tym jeszcze zawarta przemoc i pomiatanie kobietami i dziećmi. Upokarzanie tych kobiet. Czyli, ci wszyscy kolesie, którzy w podręcznikach historii zdobyli chwałę, tę chwałę prawdopodobnie zdobywali między innymi przez wojenne masowe gwałty. No, ale to byli przecież bohaterowie, którzy zasłużyli na to, żeby o nich mówić po setkach czy tysiącach lat jak o bohaterach z podręczników historii.

I zobaczcie teraz, jak trudną, długą i wyboistą – w swoim umyśle – drogę musi przebyć Róża, żeby uwolnić się od tego, co było jej wpajane na milion sposobów przez całe jej dotychczasowe życie. Aby uwolnić się od wszystkich przekazów wyniesionych przede wszystkim z domu. Ale też od wszechobecnych przekazów społecznych, dotyczących kobiet, dotyczących mężczyzn, dotyczących roli kobiet, dotyczących roli mężczyzn, praw kobiet i praw mężczyzn. Uwolnić się od różnych międzypokoleniowych traum, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Kobiety kobietom, ale też ogólnie ludzie ludziom.